CBE Polska

Blisko 150 ekspertów wzięło udział w III edycji Seminarium pt. „Klastry energii, spółdzielnie i wirtualne elektrownie w Polsce", które odbyło się 30 stycznia w Warszawie. Znaczna większość uczestników reprezentowała klastry energii, zatem dyskusje podczas spotkania dotyczyły przede wszystkim doświadczeń i planowanych lub zrealizowanych projektów. Inwestorzy na polskim rynku OZE czekają na kolejne aukcje, ale niestety nie wiadomo, kiedy się odbędą, ani jakie konkretnie projekty obejmą. Odpowiedzi na pytania o termin i zakres tegorocznych aukcji poznamy zapewne dopiero po przyjęciu najbliższej nowelizacji ustawy o OZE, która ma doprecyzować zasady udzielania pomocy publicznej w nowym mechanizmie wsparcia producentów zielonej energii. Problem w tym, że prace nad tą nowelizacją po raz kolejny się opóźniają i trudno przewidzieć, kiedy uda się je zakończyć.

Największe wątpliwości budzą modele współpracy. Jaka powinna być rola OSD? W teorii możliwości jest wiele - koordynator, członek, partner zewnętrzny – to najczęściej wskazywane opcje. Niepewność towarzyszy również ustalaniu celów klastrów energii. Zarządzanie własną siecią generuje wysokie koszty, może więc lepszym rozwiązaniem byłaby efektywna współpraca z istniejącym zarządcą sieci? - pytano podczas seminarium.
Według uczestników spotkania postrzeganie klastrów przez OSD nie zawsze jest pozytywne, ponieważ są one traktowane poniekąd jako fanaberia, czasem zaś jako konkurencja. Należy jednak zaznaczyć, że jest wiele regionów, gdzie OSD aktywnie angażują się w koordynowanie bądź współtworzenie klastrów energii, jak na przykład Tauron Dystrybucja w rejonie południowo-zachodniej Polski. W końcowym rozrachunku najważniejsze mogą być lokalne uwarunkowania, które niejako determinują strukturę klastra – choćby istniejące „zalążki" sieci dystrybucyjnej pomiędzy uczestnikami klastra.

Opóźnienie w przyjęciu nowelizacji ustawy o OZE i zawartych w niej regulacji doprecyzowujących zasady udzielania pomocy publicznej w systemie aukcyjnym może też wstrzymywać decyzje banków o udzielaniu finansowania na projekty, które już uzyskały wsparcie w przeprowadzonych dotąd dwóch pierwszych aukcjach dla nowych instalacji. Ten problem może dotyczyć zwłaszcza projektów, w przypadku których wcześniej zapewniono pomoc inwestycyjną w postaci np. unijnych dotacji.
Choć brak jasnych reguł oraz wytycznych był przez niektórych wskazywany jako problem dalszego rozwoju klastrów, to pozostali chwalili brak sztywnych ram, które uniemożliwiałyby realizowanie bardziej innowacyjnych i niestandardowych pomysłów. Andrzej Kaźmierski, dyrektor departamentu Energii Odnawialnej w Ministerstwie Energii zaznaczał, że jest to celowe działanie, ponieważ z Warszawy nie dałoby się sztywno zdefiniować klastrów, nie osłabiając przy okazji ich kreatywności. Swoboda działania pozostawiona przez ME sprawiła, że w konkursie na modelowe klastry energii pojawiło się wiele inicjatyw. Zgłosiło się 115 klastrów, część z nich otrzyma dotacje na realizację inwestycji. Dyrektor Kaźmierski zaznaczył jednak, że reszta klastrów oraz nowe inicjatywy klastrowe nie zostaną pozostawione samym sobie i w dalszej perspektywie będą również wspierane.

Podczas wystąpienia przedstawiciel Ministerstwa Energii zaznaczył, że klastry energii wpisują się w strategię resortu pod kątem działań na rzecz rozwoju energetyki rozproszonej. Mają one przyczynić się do: poprawy bezpieczeństwa energetycznego, tworzenia wartości dodanej na obszarach słabo zurbanizowanych oraz efektywnego wykorzystania lokalnie dostępnych surowców. Klastry energii będą przyczyniały się do niwelowania różnic pomiędzy miastami a terenami wiejskimi. Szczególnie istotny ma być rozwój energetyki lokalnej. Prelegent zaznaczył, że konkurs na pilotażowe klastry energii ma za zadanie zasymulować rozwój idei klastrów energii oraz zidentyfikować potrzeby inwestycyjne. Ponadto Ministerstwo spodziewa się promocji dobrych praktyk, zewnętrznej weryfikacji strategii oraz wytworzenia się platformy wymiany doświadczeń.
Reprezentujący Komisję Europejską Mikołaj Jasiak przedstawił znaczenie prac nad społecznościami energetycznymi dla klastrów energii. Zdefiniowanie społeczności energetycznych może uprościć wdrażanie rozwiązań z zakresu ekonomii współdzielenia oraz ułatwić dostęp do finansowania. Prelegent podkreślił pozytywną rolę, jaką klastry mogą odegrać w polskiej energetyce oraz zapewnił, że klastry mogą liczyć na wsparcie ze strony Komisji Europejskiej.

W połowie ubiegłego miesiąca Komisja Europejska poinformowała o zatwierdzeniu zasad pomocy publicznej w nowych mechanizmach wsparcia, które mają skutkować przyznaniem pomocy publicznej – jak wyliczyła KE – sięgającej kwoty 40 mld zł.
Podczas dyskusji panelowej, jeden z uczestników sali postawił tezę, że cała idea klastrów mija się z celem, ponieważ są to inicjatywy, które bez wsparcia z zewnątrz nie miałyby racji bytu. Paneliści nie zgodzili się z tą opinią, ponieważ – jak poinformowali – będą kontynuować rozpoczęte wdrożenia niezależnie od otrzymania dotacji na obecnie prowadzone projekty wewnątrz klastra. Andrzej Wójtowicz, Prezes Wodociągów Słupsk, uzupełnił tę wypowiedź o stwierdzenie, że klastry energii dają impuls, aby szukać lokalnych okazji do synergii, a dofinansowanie z zewnątrz przyczynia się do złamania pewnej krzywej finansowania, co przekłada się na przyśpieszenie inwestycji. Innymi słowy, bez dofinansowania dalej byłyby to racjonalne inwestycje, ale musiałyby być rozłożone w czasie. Według Wójtowicza ważniejszą od gwarancji finansowej jest chęć współpracy lokalnych uczestników oraz poszukiwania możliwości synergii.
Z kolei Anna Żyła, główny ekolog w BOŚ Banku, przedstawiła możliwości współpracy z bankiem, który ocenia inwestycje nie tylko pod kątem finansowym – pod uwagę brany jest również wpływ inwestycji na środowisko. BOŚ Bank oferuje kompleksową ofertę finansowania, która może być uzupełnieniem dofinansowania z innych źródeł. Jest to obecnie najlepsza oferta dla firm, które planują inwestycje w dziedzinie inwestycji proekologicznych.

Jerker Delsing z Uniwersytetu Lulea oraz Adrian Dałek z WAGO ELWAG podczas swoich prezentacji dywagowali na temat automatyzacji sieci. Automatyka może przyczynić się do przejrzystszego oraz efektywniejszego zarządzania siecią oraz wypełniania celów klastra. Dzięki Wago-Cloud możemy efektywnie sterować wytwarzaniem, magazynowaniem oraz zużywaniem energii, a dodatkowo wszystkie dane będą wizualizowane, co powinno w znaczny sposób ułatwić ich analizę. System Wago-cloud umożliwia zarządzanie energii z dowolnego miejsca. Zarządzanie klastrem w „chmurze" umożliwia uporanie się z takimi wyzwaniami jak bezpośrednie podłączenie uczestników, efektywne sterowanie wytwarzaniem, magazynowaniem i zużyciem energii, a także komunikacją z systemami dyspozytorskimi, bezpieczeństwem danych oraz wcześniej wspomnianą współpracą z OSD.
Natomiast program Arrowhead, którego koordynatorem był Profesor Jerker Delsing, może przyczynić się do redukcji zużycia energii. Celem projektu było opracowanie rozwiązań technicznych związanych z automatyzacją współpracy pomiędzy poszczególnymi elementami działającymi w ramach kooperacji energetycznej tj.: wytwórcami energii, inteligentnymi budynkami, inteligentną infrastrukturą, infrastrukturą elektro-mobilną i wirtualnymi elektrowniami. Program Arrowhead umożliwia również analizę danych spływających z internetu rzeczy (IoT) z wykorzystaniem rozwiązań „big data" - w celu optymalizacji lokalnych sieci. Projekt Arrowhead udowodnił, że warto wdrażać mechanizmy sterowania np. oświetleniem komunalnym, w celu optymalizacji zużycia energii.

Radcy prawni z kancelarii Piszcz i Wspólnicy przedstawili główne założenia klastrów energii oraz model ich funkcjonowania, który pozwoli uniknąć decyzyjnego paraliżu. Problemy mogą się pojawić na przykład przy współpracy pomiędzy członkami klastra, bądź współpracą pomiędzy koordynatorem oraz innymi podmiotami zaangażowanymi w klastrowe przedsięwzięcie. Aby uniknąć problemów należy odpowiednio skonstruować umowę założycielską. Dobrym pomysłem może być również rewizja dokumentów założycielskich koordynatora, co powinno doprowadzić do szybszego podejmowania decyzji, efektywniejszych działań oraz poszerzenia możliwości pozyskiwania środków finansowania od podmiotów prywatnych.

Joachim Bargiel, Wójt gminy Gierałtowice i Piotr Rzepka, Adiunkt Politechniki Śląskiej oraz Główny Konsultant PSE Innowacje, przedstawili przykład aktywnie działającego klastra energii - Klastra Energii Górniczo-Rolniczej Gminy Gierałtowice. Eksperci zaprezentowali założenia koncepcyjne oraz techniczne, wśród których znalazło się (stosowane w praktyce) spalanie metanu w procesie kogeneracji ze znajdujących się na terenie gminy kopalń. Jest to rozwiązanie, które może przyczynić się do lepszego zagospodarowania lokalnych surowców, także ograniczyć zanieczyszczenia powietrza.

Robert Duszka z NMG, Krzysztof Kołodziejczyk z PIIT oraz Maciej Martyniuk z NCBR za kluczowe uznali systemy magazynowania energii. W dalszej perspektywie czasowej umożliwią one łatwiejsze osiągnięcie wielu strategicznych celów klastra – w szczególności usprawnią bilansowanie podaży, efektywne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych i systemy e-mobilności. Warto nadmienić, że niektóre z klastrów już zainwestowały we flotę samochodów elektrycznych oraz stacji do ładowania samochodów. Jak zauważył jeden z przedstawicieli klastrów, samochody oraz autobusy elektryczne ładuje się wtedy, kiedy popyt na energię elektryczną jest niski, czyli w nocy. Systemy magazynowania energii w połączeniu z e-mobilnością i wirtualnymi elektrowniami staną się efektywnymi narzędziami do „spłaszczania" popytu na energię oraz efektywnego bilansowania całego systemu energetycznego klastra energii.
Dariusz Zych z Klastra Energii Kraina Jeziorki podkreślił, że ważnym aspektem klastrów, o którym często się zapomina, jest efektywność energetyczna. Jednym z najłatwiejszych sposobów na zaoszczędzenie energii jest efektywniejsze zużycie oraz ograniczanie strat. Klastry energii mogą wziąć za zadanie promowanie proekologicznych postaw. Wzorowym przykładem może być projekt klastra energii Zbiornika Czorsztyńskiego, który polega na wykorzystaniu elektromobilności oraz rowerów elektrycznych jako środek lokomocji dla turystów odwiedzających region.
W czasie debaty zwrócono uwagę na to, iż klastry energii powinny być jak mitochondria – wykorzystywać energię, którą same produkują. Aktualnie nawet 70% energii wyprodukowanej przez Zespół Elektrowni Wodnych Niedzica, nie opuszcza ich sieci dystrybucyjnej. Paneliści stwierdzili również, że klastry energii nie muszą być definiowane jako systemy energii elektrycznej. Sensownym uzupełnieniem mogą być klastrowe systemy energii cieplnej lub energii kinetycznej pozyskiwanej przez elektrownie szczytowo-pompowe. Systemy te mogą być alternatywną dla magazynowania energii elektrycznej.

---

Partnerami strategicznymi wydarzenia były firmy:

• BOŚ Bank Bank
• WAGO ELWAG

Partnerem technicznym spotkania była firma:

• NMG

Partnerem prawnym Seminarium była:

• Kancelaria Piszcz i Wspólnicy

Wśród Wystawców prezentowali się:

• Globema
• Narodowe Centrum Badań i Rozwoju

Patronami honorowymi wydarzenia byli:
Urząd Komunikacji Elektronicznej, Unia Producentów i Pracodawców Przemysłu Biogazowego, Polska Izba Gospodarcza Energetyki Odnawialnej i Rozproszonej, Towarzystwo Rozwoju Małych Elektrowni Wodnych, PV Polska, Instytut Łączności – Państwo Instytut Badawczy, Instytut Energetyki Odnawialnej, Renewable Grit Initiative, Naczelna Organizacja Techniczna, Polska Izba Magazynowania Energii, Stowarzyszenie Elektryków Polskich, Izba Gospodarcza Wodociągi Polskie, Polska Izba Informatyki i Telekomunikacji, Polskie Stowarzyszenie Elektromobilności, oraz Krajowy Instytut Energetyki Rozproszonej.