CBE Polska

W dniu 22 grudnia 2011 r. Ministerstwo Gospodarki ogłosiło projekt ustawy Prawo gazowe, która wyodrębniła ten sektor z wcześniejszego zbyt ogólnego prawa energetycznego. Ustawodawcy uznali, że rynek gazowy winien mieć oddzielne przepisy. Ze względu na tendencyjny wzrost roli gazu ziemnego na rynku paliwowym kolejni inwestorzy uruchamiają instalacje gazowe lub gazowo-parowe. Progresywny charakter zużycia gazu wymaga skorelowania tego procesu z odpowiednimi zmianami regulacyjnymi. Proces rozwojowy rynku gazowego, w tym jego konieczna liberalizacja musi mieć charakter kompleksowy. Rozbudowa infrastruktury nie może postępować bez odpowiednich zmian legislacyjnych. Pomimo wyodrębnienia przepisów prawa gazowego z ogólnego prawa energetycznego obliguje ono wszystkie podmioty wykorzystujące to paliwo w procesie produkcji, wydobycia, przesyłu oraz dystrybucji.

Jakie konsekwencje dla sektora ma nowa ustawa? Czy spełniła ona oczekiwania branży? Jakie nowe obowiązki nakłada się nie tylko na OSP, OSD ale i na odbiorcę końcowego? Jaki wpływ na funkcjonowanie rynku gazu a także na powszechne dążenie do jego liberalizacji mają nowe przepisy? Na te i wiele innych pytań odpowiedziało szereg Ekspertów podczas seminarium : "Nowe Prawo Gazowe. Konsekwencje dla sektora", które zostało zorganizowane prze Zespół CBE Polska w dniu 28 marca 2012 w Centrum Szkolenia Gazownictwa PGNiG w Warszawie.

Podczas wydarzenia kilkudziesięciu uczestników z sektora energetycznego i gazownictwa analizowało poszczególne przepisy po kątem ich wdrożenia i ewentualnych konsekwencji dla własnych przedsiębiorstw. Partnerem Prawnym seminarium była Kancelaria Prawna CWW specjalizującą się m.in. w doradztwie dla sektora energetycznego i gazownictwa. Z ramienia kancelarii wykłady prowadzili doświadczeni praktycy: Mec. Tomasz Dobrzyński oraz dr Małgorzata Żurawik-Szychowska. W drugiej części dnia wypowiedzieli się natomiast Eksperci reprezentujący przyszłe podmioty zobligowane do stosowania ustawy m.in. PGNiG Energia, KRI, IRGIT oraz opiniotwórczą organizację zrzeszającą i reprezentująca przedsiębiorców prywatnych - PKPP Lewiatan i Centrum im. Adama Smitha.

• Robert Gwiazdowski, Prezydent Centrum im. Adama Smitha
• Mec. Tomasz Dobrzyński LL.M., Kancelaria prawna CWW
• Mec. dr Małgorzata Żurawik - Szychowska, Kancelaria prawna CWW
• Andrzej Kalinowski, Dyrektor Działu Rozliczeń i Rozrachunku IRGiT S.A.
• Krzysztof Hrywniak, Dyrektor Departamentu Handlu Hurtowego, KRI Marketing and Trading S.A.
• Daria Kulczycka, Dyrektor Departamentu Energii i Ochrony Klimatu, PKPP Lewiatan

• Prawo gazowe z 22.12.2011 r - najważniejsze zapisy i zmiany
• Wpływ nowej ustawy gazowej na taryfikację cen gazu i liberalizację rynku
• Analiza wpływu nowej ustawy na rynek energetyczny
• System rozliczeń ilościowych i finansowych rynku gazu ziemnego na TGE
• Projekt Instrukcji Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej
• Tworzenie giełdowego rynku gazu w Polsce. Wirtualny handel gazem ziemnym
• Problemy rozwoju i eksploatacji w świetle nowych przepisów
• Duon fuel a uwolnienie rynku gazu
• Ochrona konsumentów
• Nowe obowiązki i uprawnienia operatorów systemowych
• Nowe regulacje a stymulowanie konkurencyjności - droga do bezpieczeństwa energetycznego

Poniżej przedstawiamy szereg problematycznych kwestii pojawiających się w projekcie ustawy gazowej, które zaakcentowali eksperci oraz uczestnicy seminarium "Nowe Prawo Gazowe. Konsekwencje dla sektora":

• Określenie zasad korzystania i instrukcji funkcjonowania wirtualnego punktu
• Określenie w instrukcji zasad uczestnictwa na rynku hurtowym, zasad rozliczenia na tym rynku i zasad bilansowania handlowego
• Wprowadzenie możliwości rozłożenia kar finansowych na raty
• Wprowadzenie zasad regulujących obrót gazem po planowanym uwolnieniu rynku gazu
• Umożliwienie kalkulacji taryfy w sposób uwzględniający zwrot kapitału w przypadku wytwórców
• Dopuszczenie możliwości stosowania cen niższych niż w taryfie/ metodologii
• Wprowadzenie regulacji dla promes i rozszerzenia koncesji
• PUG w obecnym kształcie nie gwarantuje powstania hurtowego rynku obrotu gazem
• Aukcje sprzedaży gazu w paśmie rocznym - to za mało
• Możliwość eksportu zakupionego w ramach aukcji PUG gazu
• Odejście od pomysłu indeksowania cen gazu kupionego na aukcji PUG
• Uwolnienie taryf dla odbiorców komercyjnych – jako warunek konieczny do pojawienia się konkurencyjnych ofert

Podczas wydarzenia, zarówno prelegenci jak i uczestnicy podkreślali strategiczną rolę Urzędu Regulacji Energetyki w procesie liberalizacji rynku gazu. Przed rozpoczęciem całego procesu URE powinno jasno określić:

• Procedurę zmiany sprzedawcy – jednoznacznie określić formę i ograniczenie liczby wymaganych do zmiany sprzedawcy dokumentów
• Standardy dla PWI – maksymalnie dwa, lub trzy standardy udostępniania danych i kar za opóźnienia i rażące błędy
• Uwolnienie cen dla Odbiorców Indywidualnych – określenie kryteriów jakie muszą być spełnione aby odejść od taryfikowania Odbiorców Indywidualnych

Komentarz Ekspercki opracowany na podstawie wniosków z seminarium  "Nowe prawo gazowe. Konsekwencje dla sektora", zorganizowanym w dniu 28 marca 2012 roku w Centrum Szkolenia Gazownictwa PGNiG w Warszawie.

 Autorzy:

Zgodnie z założeniem zawartym w uzasadnieniu do projektu ustawy – Prawo gazowe z dnia 21 grudnia 2011r. - dalej jako Projekt - kierunkiem wprowadzanych zmian jest rozwój konkurencyjnych rynków paliw i energii oraz stworzenie stabilnych, przejrzystych warunków funkcjonowania podmiotów w obszarze gospodarki paliwowo – energetycznej.

W pierwszej kolejności podkreślić należy, że Projekt ustawy Prawo gazowe wychodzi naprzeciw prezentowanym od lat stanowiskom uznającym za celowe doprowadzenie do podziału obecnie obowiązującego Prawa energetycznego na trzy ustawy wprowadzające odrębne regulacje odpowiednio dla rynku gazu, rynku energii elektrycznej i ciepła (łącznie) oraz rynku energii odnawialnych. Rozwiązanie to, aczkolwiek nie pozostające bez wad, głównie ze względu liczne powtórzenia podobnych rozwiązań, wydaje się być krokiem w dobrym kierunku.

Projekt wprowadza szereg nowych pojęć i rozwiązań na gruncie prawa gazowego, do których należą w szczególności: umożliwienie sprzedaży gazu w punkcie wirtualnym, uproszczenia w procedurze zmiany sprzedawcy,  rozwiązania kształtujące ceny gazu w ramach tzw. metodologii, wprowadzenie do ustawy obowiązków związanych z utrzymywaniem zapasów, zobowiązań do tworzenia przez przedsiębiorstwa gazownicze planów rozwoju (10 i 5 letnich), sprzedaży awaryjnej oraz nowych kategorii podmiotów – uczestników rynku gazu.

Ze względu na obszerność nowych regulacji niniejszy artykuł koncentruje się na zagadnieniach związanych z podmiotami, którym nowe Prawo gazowe przypisuje szczególną ochronę tj.: odbiorcą chronionym i odbiorcą wrażliwym.

Za odbiorcę chronionego, Projekt ustawy uznaje odbiorcę gazu ziemnego w gospodarstwie domowym i podmioty świadczące podstawowe usługi użyteczności publicznej. Odbiorcą w gospodarstwie domowym jest odbiorca końcowy dokonujący zakupu gazu ziemnego wyłącznie w celu jego zużycia w gospodarstwie domowym.

 Projekt nie definiuje wprost podmiotów świadczących podstawowe usługi użyteczności publicznej, lecz wskazuje jedynie przykładową ich listę, zaliczając do nich szkoły, przedszkola, żłobki, placówki opieki zdrowotnej oraz podmioty dostarczające energię cieplną na ich potrzeby. Zaproponowana definicja rodzi pewne wątpliwości jeżeli chodzi o podmioty dostarczające energię cieplną.

Po pierwsze na gruncie ustawy Prawo energetyczne zrezygnowano z definicji energii cieplnej na rzecz ciepła, zastosowane odwołanie może wiec rodzić problemy interpretacyjne.

Po wtóre wykładnia literalna proponowanego zapisu prowadzić może do wniosku, że odbiorcą chronionym będzie jedynie przedsiębiorstwo dostarczające ciepło na potrzeby odbiorców chronionych w rozumieniu Projektu, a zatem tych, którzy odbierają również gaz ziemny. Takie ograniczenie nie wydaje się oddawać zamierzonego celu ustawodawcy, którym zgodnie z art. 2 pkt. 1) lit. b) Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 994/2010 z dnia 20 października 2010 r. w sprawie środków zapewniających bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego i uchylenia dyrektywy Rady 2004/67/WE odbiorcą chronionym mogło być rozszerzenie definicji odbiorcy chronionego o instalacje systemów ciepłowniczych, o ile dostarczają one energię cieplną odbiorcom prywatnym (gospodarstwom domowym) pod warunkiem że instalacje te nie są w stanie przełączyć się na inne paliwa i są podłączone do sieci dystrybucji lub przesyłu gazu. A zatem zgodnie z Rozporządzeniem odbiorcom chronionym, o ile państwo członkowskie zdecyduje się na rozszerzenie jego definicji, co do zasady mogłyby być wyłącznie instalacje ciepłownicze wytwarzające ciepło z gazu (ze względu na wymóg przyłączenia do sieci gazowej) i dostarczające to ciepło do odbiorców – wszystkich gospodarstw domowych, niezależnie od tego, czy są również odbiorcami gazu. Jak wynika z powyższego, definicja odbiorcy chronionego winna w toku dalszych prac nad Projektem zostać poddana weryfikacji w szczególności ze względu na zapisy wyżej przytoczonego Rozporządzenia.

Jednym z instrumentów mających zapewnić ochronę odbiorców chronionych jest obowiązek stosowania wobec nich taryf zatwierdzanych przez Prezesa URE. Rozwiązanie to wydaje się być zgodne z  przepisami Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/73/WE z dnia 13 lipca 2009 r. dotyczącej wspólnych zasad rynku wewnętrznego gazu ziemnego i uchylającej dyrektywę 2003/55/WE, która w art. 3 ust. 3 stanowi, że państwa członkowskie przyjmują odpowiednie środki w celu ochrony odbiorców końcowych i zapewniają wysoki stopień ochrony konsumenta, a w szczególności zapewniają odpowiednie środki ochrony słabych ekonomicznie odbiorców, włączając w to odpowiednie środki chroniące ich przed odłączeniem. Odwołując się jednak do wyżej rozważanej definicji odbiorcy chronionego należy poddać w wątpliwość celowość stosowania ochrony w formie obowiązku stosowania taryf w stosunku do przedsiębiorstw ciepłowniczych, w tym w szczególności kogeneracji gazowej. Odbiorcy Ci ze względu na wolumen odbioru powinni zostać raczej zwolnieni z obowiązku stosowania taryf.   

Wydaje się, że w zakresie pozostałych wymogów przewidzianych przez Dyrektywę w stosunku do odbiorców chronionych (ochrona odległych odbiorców, sprzedaż awaryjna, przejrzystość ogólnych zasad i warunków kontraktowych, informacji i zasad rozstrzygania sporów,  zmiana dostawcy) Projekt ustawy nie budzi szczególnych zastrzeżeń.

Odbiorcą wrażliwym jest odbiorca w gospodarstwie domowym, który musi spełniać dwa warunki: posiadać przyznany zasiłek stały lub zasiłek okresowy albo być członkiem rodziny, której przyznano zasiłek okresowy na podstawie ustawy o pomocy społecznej oraz posiadać zawartą z przedsiębiorstwem gazowniczym umowę sprzedaży gazu ziemnego i mieszkać w miejscu dostarczenia gazu. Odbiorcy wrażliwemu przysługuje prawo do ponoszenia mniejszych opłat za gaz ziemny o kwotę ryczałtu ustaloną w przepisach. Obowiązkiem przedsiębiorstwa gazowniczego jest pomniejszenie kwoty należności za gaz o przysługujący odbiorcy wrażliwemu ryczałt, od dnia, w którym odbiorca wrażliwy dostarczył wszystkie wymagane dokumenty potwierdzające jego sytuację rodzinną. Ponadto, przedsiębiorstwo gazownicze sporządza i aktualizuje wykaz odbiorców wrażliwych, którym pomniejszyło kwotę należną do zapłaty za gaz ziemny o ryczałt i wykaz ten przekazywać do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania odbiorców ośrodka pomocy społecznej. Przedsiębiorstwo gazownicze otrzymuje z budżetu państwa dotację przedmiotową w wysokości utraconych przychodów z tytułu obniżenia o ryczałt kwoty należnej do zapłaty za gaz. Z uwagi na charakter dotacji, zgodnie z uzasadnieniem do projektu rekompensowanie rachunku uwzględniającego ryczałt z budżetu państwa nie będzie stanowiło pomocy publicznej oraz nie zakłóci warunków konkurencji na poziomie krajowym i wspólnotowym, gdyż beneficjentem dotacji jest odbiorca wrażliwy nie zaś przedsiębiorstwo. W uzasadnieniu do projektu wskazano, że koszty, które poniesie przedsiębiorstwo gazownicze w związku z obsługą odbiorców wrażliwych będą zwracane w ramach dotacji. Jednocześnie brak uregulowań dotyczących wypłaty dotacji, w tym terminów, może komplikować proces wypłat tych środków. Przedsiębiorstwo gazownicze będzie zobowiązane do prowadzenia ewidencji w której określi wartość i ilość gazu ziemnego dostarczonego do poszczególnych odbiorców wrażliwych, wysokość zastosowanego wobec nich ryczałtu oraz okresu w jakim korzystali z prawa do pomniejszenia należności za gaz. Odbiorca wrażliwy jest również inaczej niż pozostała grupa odbiorców traktowany w procedurze wstrzymania dostaw gazu w przypadku zaległości z zapłatą. Termin zaległości w opłatach został w stosunku do tego odbiorcy wydłużony do 4 miesięcy (pozostali 2 miesiące) oraz należy go dwukrotnie pisemnie powiadomić o zamiarze wypowiedzenia umowy (pozostałych odbiorców wystarczy powiadomić jednokrotnie).

Wyodrębnienie odbiorców wrażliwych z odbiorców końcowych wymusza na przedsiębiorstwach gazowniczych przyjęcie rozwiązań umożliwiających wykonywanie obowiązków dotyczących wyodrębnienia wrażliwych takich odbiorców i prowadzenia w stosunku do nich monitoringu obejmującego przede wszystkim datę przedłożenia kopii decyzji o przyznaniu zasiłku stałego lub okresowego oraz datę utraty powyższego prawa do zasiłku. W przypadku pomniejszenia kwoty należnej za gaz o kwotę ryczałtu w okresie , w którym odbiorca stracił status odbiorcy wrażliwego, tzn. utracił prawo do zasiłku przedsiębiorstwo gazownicze jest zobowiązane wystawić fakturę powiększoną o kwotę nienależnie zastosowanego pomniejszenia. Jeżeli umowa zawarta z przedsiębiorstwem gazowniczym a odbiorcą wrażliwym z jakiegoś powodu wygasła lub została rozwiązana, przedsiębiorstwo wystawia fakturę korygującą.

Z uwagi na złożoność przyjętych rozwiązań w projekcie prawo gazowe niniejszy artykuł jest jednym z głosów w dyskusji prowadzonej nad postanowieniami tego projektu, wskazującej ewentualne skutki i ryzyka związane z przyjęciem założonych rozwiązań. 

Galeria zdjęć

W 2012 roku zorganizowaliśmy już trzy specjalistyczne spotkania poświęcone regulacjom z tzw. "trójpaku ustaw". Łącznie przeszkoliliśmy juz ponad 250 osób.